Tag: تغذیه در سالمندی

قسمت سوم

 

در قسمت پایانی به موارد خاصی از تغذیه در سالمندی اشاره می کنیم.

دیسفاژی یا بلع مشکل:

در این حالت فرد در بلع غذا مشکل دارد. این حالت در هر سنی می تواند ایجاد شود ولی در سالمندی شایعتر است و خصوصا بیماری های مغزی از جمله آلزایمر و نیز بیماری های دهان، حلق و مری و معده ممکن است عامل آن باشند و باعث کاهش وزن شوند.

انجمن تغذیه آمریکا دیسفاژی را به چهار نوع از نظر شدت تقسیم می کند که به ترتیب شدت افزایش یافته و فرد در نوع اول همه پیز می خورد ولی بلع با مشکل مواجه است و سپس نمی تواند غذای سفت، غدای نرم و مایعات را بخورد. 

بنابراین به بلع سالمند توجه و اگر لازم بود با پزشک مشورت کنید.

کمبود مایعات: 

در سالمندی هم حس تشنگی کاهش می یابد و هم ممکن است فرد به علت ناتوانی مایعات کمی بنوشد و باعث شود دی هیدراته یا حجم مایعات بدن او کاهش یابد. در اینگونه موارد میزان ادرار کاهش یافته و ادرار غلیظ می شود و سطح اوره خون بالا رفته و فرد احساس بی حالی و ناتوانی می کند. در موارد شدید می تواند باعث افت فشار خون و در صورت ادامه شوک و حتی مرگ بشود. 

به همین دلیل میزان مایعاتی که یک سالمند می گیرد خیلی مهم است خصوصا اینکه ذخیره بدن سالمندان و توانایی مقابل آنها با هر استرسی کاهش یافته است. 

مرتب به سالمند مایعات بدهید.

به طور معمول یک سالمند باید روزانه 25 تا سی میلی لیتر به ازای هر کیلوگرم وزن خود آب دریافت کند که این برای یک فرد هفتاد کیلویی حدود دو لیتر یا هشت لیوان در طی شبانه روز است.

 

سوتغذیه:

دو نوع سوتغدیه وجود دارد. 

در نوع اول هم میزان دریافت کالری و هم میزان دریافت پروتئین کاهش یافته است که در این افراد همان لاغری مفرط دیده می شود.

در نوع دوم میزان دریافت کالری کافی ولی فرد پروتئین کافی دریافت نمی کند. این سالمندان به ظاهر وزن طبیعی دارند و یا حتی چاق هستند ولی به سوتغذیه و کاهش عضلات و پروتئین بدن مبتلا می باشند.

تاثیر بیماری ها روی تغذیه:

در سالمندی که بیمار می شود نیاز به مایعات و پروتئین و کالری افزایش می یابد. بنابراین غذایی که در حالت عادی برای یک سالمند مناسب است نمی تواند نیازهای تغذیه ای او را در بیماری برطرف نماید. در هر بیماری این موضوع متفاوت است و باید برای آن برنامه تغذیه ای مناسبی در نظر گرفت و لازم است از متخصصین تغذیه در این زمینه کمک گرفت.

 

تاثیر تغذیه روی بیماری ها:

در صورت وجود سوتغذیه اتفاقات ذیل برای سالمند رخ خواهد داد:

قوام و قدرت پوست کاهش یافته و احتمال زخم شدن خصوصا ایجاد زخم بستر زیاد می شود.

زخمها ترمیم نمی شوند یا دیر ترمیم می شوند.

احتمال شکستگی با تروماهای کوچک وجود دارد.

سیستم انعقاد خون دچار مشکل می شود.

کار کلیه مختل می گردد.

سیستم دفاعی بدن مختل شده و احتمال عفونت ها افزایش می یابد.

 

امیدوارم این توضیحات کمک کرده باشد به اهمیت تغذیه خصوصا تامین مایعات، پروتئین و مکمل ها در سالمند پی ببرید و با رعایت آن به کیفیت بهتر زندگی سالمندان کمک نمایید.

قسمت دوم

تغییرات روانی در سالمندی، تغییرات چهارگانه

در سالمندی تغییرات روانی و اجتماعی می توانند روی اشتها اثر گذاشته و باعث لاغر شدن و تحلیل عضلات بدن و کمبود مواد ضروری گردد:

تغییر اول افسردگی است که در حدود 15 درصد سالمندان وجود دارد و شیوع آن در خانه های سالمندان شبانه روزی بیشتر هست. شایعترین علت لاغری در سالمندان همین افسردگی است و باید به آن دقت شود.

تغییر دوم دمانس و آلزایمر است که معمولا بعد از 85 سالگی بوجود می آید و سالمند با تغییرات هوش و حافظه  دچار تغییر در اشتها هم شده و لاغر می شود.

تغییر سوم کاهش ارتباطات اجتماعی است. کاهش درآمد، از دست دادن همسر یا دوستان، ناتوانی و نیاز به کمک داشتن، عدم توانایی در درست کردن غذا، بیماری گاه بگاه همه باعث می شوند فرد سالمند اشتهای درست و حسابی نداشته و دچار بی اشتهایی و کمبود پروتئین و انواع ویتامین ها و ریزمغذی ها بشود.

تغییر آخر که ما شیوع آن را در ایران نمی دانیم مصرف بیش از حد الکل است که در کشور های غربی در حدود یک سوم سالمندان به آن مبتلا هستند و باعث عوارض تغذیه ای و حتی مرگ می شود.

میزان نیاز به کالری، پروتیین، کربوهیدرات، چربی و ویتامین ها:

با سالمندی میزان نیاز به کالری کم می شود، میزان نیاز به پروتئین تغییر نمی کند، میزان نیاز به چربی خصوصا برای پیشگیری از بیماری های قلب و عروق کم می شود و نیاز به کربوهیدرات ها بسته به اینکه دیابت داشته باشند یا خیر متغیر است.

پس به طور خلاصه در سالمندی پروتیئن به اندازه کافی بخورید. 

میزان نیاز روزانه حدود یک گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن است. به عنوان مثال یک سالمند هفتاد کیلویی باید حدود شصت تا هفتاد گرم پروتئین در روز بخورد. صد گرم گوشت گوسفند یا گاو حدود 25 گرم پروتئین دارد. میزان پروتئین گوشت مرغ نصف این مقدار است.  یک لیوان شیر10 گرم و یک تخم مرغ هفت گرم پروتئین دارد. سی گرم بادام یا پسته(حدود ده عدد از هر کدام) هم همین حدود پروتئین دارد.

جالب است بدانید صد گرم سویا 36 گرم پروتئین دارد و صد گرم حبوبات پخته شده 24 تا 30 گرم پروتئین دارد.

افراد سالمند به مکمل ها شامل ویتامین سی، ویتامین ای، ویتامین های ب و ویتامین دی، کلسیم و روی احتیاج دارند.

Vitamin C, Vitamin E, Vitamin B(2,6,12), Vitamin D, Calcium and Zinc

در سالمندی نیاز به ویتامین آ کاهش می یابد.

چگونه سالمند را از نظر وضعیت تغذیه بررسی کنیم:

اندازه گیری وزن و قد و بی ام آی BMI  مهم است.

همچنین از وضعیت تغذیه و نوع و مقدار غذاهایی که می خورد سوال می کنیم. 

آزمایش میزان هموگلوبین، پروتئین و قند و چربی خون و نیز فاکتورهای انعقادی مهم هستند. همچنین سطح سرمی ویتامین دی یا کلسیم را می توان اندازه گیری کرد. اندازه گیری سدیم و نیز اوره خون برای بررسی وضعیت هیدراتاسیون(نوشیدن مایعات کافی) لازم است.

اگر سالمندی بیش از 2 درصد وزن خود را در طی یک هفته یا 5 در صد وزن خود را در یک ماه یا ده درصد وزن خود را در شش ماه از دست بدهد باید بررسی شود که علت چی بوده است.

مثلا اگر فردی هفتاد کیلو بوده و در طی یک هفته یک کیلو و نیم بدون اینکه رژیمی گرفته باشد لاغر شود زنگ خطر است و باید بررسی شود. این میزان در یک ماه برای این فرد سه کیلو و نیم و در شش ماه هفت کیلو یا بیشتر است.

در قسمت آخر این مبحث به عوارض سوتغذیه و نیز سایر مواردی که به آن منجر می شوند خواهیم پرداخت.

در دوران سالمندی تغذیه خیلی مهم است تا هم سالمندی به تاخیر بیفتد و بیماری ایجاد نشود و هم اینکه در سالمندی نیازهای فیزیولوژیک، فیزیکی و روانی انسان تغییر می کند.

سالمندی که به 65 سال و بالاتر گفته می شود در حال حاضر به سه گروه تقسیم می شود:

پیر جوان یا Young old  65 تا 75 سالگی است.

پیر پیر یا Old old  که 75 تا 85 سالگی است.

پیر خیلی پیر یا Oldest old  که 85 سال و بالاتر است.

در سالمندی چه اتفاقاتی می افتد؟

 

• تغییرات فیزیولوژیک، تغییرات هفت گانه

 

اول اینکه ترکیب بدن به هم خورده و چربی جایگزین عضله می شود. به این حالت سارکوپنی Sarcopenia می گویند. ورزش خصوصا انواع قدرتی می توانند این پروسه را به تاخیر بیندازند. در اثر کاهش نسبت عضله بدن به چربی متابولیسم بدن و نیاز به کالری کاهش می یابد. همچنین توانایی بدن برای مقابله با استرس و جراحی و بیماری کاهش مس یابد.

دوم اینکه تغییرات گوارشی اتفاق می افتد که هضم و جذب را مختل می کند. یکی از این تغییرات اختلال در جذب ویتامین ب 12 و ایجاد کم خونی ناشی از آن است. تقریبا این نوع کم خونی در سی درصد سالمندان بوجود می اید. تغییر دیگر کند شدن حرکت دستگاه گوارش است که باعث یبوست می شود که علاوه بر حرکت کم روده ها عدم فعالیت و نیز کم نوشیدن مایعات در آن تاثیر دارد.

سومین تغییر در استخوانها اتفاق می افتد که کاهش حجم و تراکم استخوان است. این تغییر هر چند از حدود سی الی چهل سالگی شروع می شود ولی به تدریج شدت آن افزایش می یابد و در زنها به علت تغییرات هورمونی بعد از یائسگی شدیدتر است و باعث پوکی استخوان می گردد. پوکی استخوان فرد را مستعد می کند با تروماهای کوچک دچار شکستگی بشوند و حتی در پوکی شدید بدون تروما هم شکستگی استخوان ایجاد می شود. کلسیم و ویتامین دی در این زمینه کمک کننده هستند.

چهارمین تغییر در دهان اتفاق می افتد. بزاق کم می شود و دهان خشک می گردد خیلی شایع بوده و در حدود 70 درصد سالمندان دیده می شود. همچنین حس بویایی و چشایی تغییر می کند و این خصوصا در حس شوری و شیرینی اتفاق می افتد و باعث می شود اشتهای افراد سالمند تحت تاثیر قرار گرفته و کاهش یابد. علاوه بر این معمولا توانایی جویدن در سنین بالا کاهش می یابد.

تغییر بعدی شامل متابولیسم قند و کاهش انسولین است که در همه سالمندان اتفاق می افتد ولی شدت آن متفاوت و اگر شدید باشد به فرم بیماری قند یا دیابت تظاهر می کند.

تغییرات سیستم قلب و عروق که باعث می شود در بعضی افراد فشارخون افزایش یابد و به دنبال آن نیاز بدن به سدیم کاهش یابد و در انواع شدید نباید نمک مصرف نمایند. همچنین مسطح کلسترول خون آفزایش می یابد.

هفتمین تغییر در سیستم ایمنی بدن اتفاق می افتد که ضعیف می شود و این باعث می شود در جنگ با عفونت ها و سرطان ها نتواند کارایی لازم را داشته باشد. ویتامین ها در کمک به بهبود سیستم ایمنی نقش دارند که به آن اشاره خواهیم کرد.

 

در قسمت دوم به تغییرات روانی و روش های ارزیابی و در قسمت سوم به روشهای پیشگیری و درمان خواهیم پرداخت.