سالمند آزاری چیست؟

سالمند آزاری

سالمند آزاری چیست؟

انجام دادن یا انجام ندادن یک اقدام یا فعالیت به طور عمدی توسط مراقب یا کسی که در ارتباط با سالمند است و باید مورد اعتماد باشد به گونه ای که باعث شود سالمند در خطر قرار گیرد یا صدمه بخورد را سالمند آزاری می گویند. در این تعریف سالمند فرد بالای شصت سال در نظر گرفته می شود.

انواع سالمند آزاری به شرح ذیل است:

 

آزار فیزیکی:

استفاده از زور یا قدرت فیزیکی به صورت عمدی به گونه ای که باعث بیماری حاد یا مزمن، صدمه، درد، اختلال عملکرد، اضطراب یا مرگ شود. این آزار شامل ضرب و شتم،  زدن با یا بدون اجسام مختلف، گاز و نیشگون گرفتن، فشردن گردن و خفه کردن، چنگ زدن و خراش دادن، هل دادن، لرزاندن، و سوزاندن است.

 

آزار جنسی:

هرگونه ارتباط جنسی به زور و غیر اختیاری چه با لمس کردن همراه باشد و چه نباشد، در ناحیه تناسلی یا پستان یا دهان به عنوان آزار تلقی می شود.

 

آزار عاطفی یا روانی:

رفتار کلامی یا غیر کلامی که منجر به درد، اضطراب، پریشانی و افسردگی بشود. توهین، تهدید، جدا کردن(از خلوت یا خانواده یا دوستان) و منع کردن( دسترسی به پول یا وسایل حمل و نقل یا موارد مشابه) از موارد این آزار است.

 

غفلت: 

عدم دقت مراقب در جلوگیری از صدمه به سالمند یا تامین نکردن نیازهای او شامل تغذیه، مایعات، بهداشت، پوشاک و سرپناه به عنوان سالمند آزاری در نظر گرفته می شود.

 

سوءاستفاده مالی:

استفاده غیرقانونی یا غیر مجاز یا نادرست از منابع مالی و دارایی های یک فرد مسن مانند فریب، جعل، دادن اطلاعات غلط، سرقت، اجبار، گرفتن وکالت به زور یا ناآگاهانه جزو موارد سالمند آزاری است.

 

مطابق آمار سازمان بهداشت جهانی از هر 6 سالمند یک نفر مورد سالمند آزاری قرار می گیرد و این در مراکز نگهداری سالمندان شایعتر است. در یک بررسی روی 52 مطالعه در 28 کشور جهان در سال 2017 مشخص شد حدود 15.7 درصد سالمندان مورد آزار قرار می گیرند. با این همه فقط یک مورد از هر 24 سالمند آزاری گزارش می شود زیرا سالمند می ترسد یا نمی خواهد آزار توسط فرزند یا دوست یا مراقب را آشکار کند و به این دلیل دچار مشکلات بیشتری بشود. 

مطالعات نشان داده اند حدود شصت درصد مراقبین در مراکز مراقبت سالمندی در طی یکسال حداقل یکبار سالمند آزاری داشته اند.

شایعترین نوع سالمند آزاری از نوع عاطفی و روانی و سپس مالی است.

سالمند آزاری می تواند منجر به عوارض فیزیکی و جدی جسمی یا روانی بشود.

با افزایش تعداد سالمندان به نظر می رسد سالمند آزاری افزایش یابد. تعداد سالمندان جهان از 900 میلیون در سال 2015 به حدود دو میلیارد در سال 2020 خواهد رسید.

پیشگیری از سالمند آزاری اهمیت ویژه ای دارد. آموزش، غربالگری، موسسات و انجمن های ناظر، حمایت و آموزش مراقبین، برنامه های دانشگاهی، آیین نامه ها و پروتکل های مراکز نگهداری، استفاده از دوربین و سنسور و سیستم های هوشمند از روشهای مقابله با این مشکل روزافزون بهداشت عمومی است.

میزان سالمند آزاری در ایران

سالمندآزاری

میزان سالمندآزاری در ایران از بالاترین‌ها در جهان است؛ یکی از سه خشونت خانگی رایج در جامعه

انتشار گزارش‌هایی مبنی بر اینکه سالمند آزاری سومین رتبه خشونت خانگی در ایران را به خود اختصاص داده است، توجه به این پدیده در جامعه ایران را بیشتر کرد.

رضا جعفری مدیر اورژانس اجتماعی ایران به روزنامه ایران گفته بود که سالمند آزاری یکی از مهمترین مقوله‌ها در حوزه آسیب‌های اجتماعی، و بعد از کودک آزاری و همسر آزاری رتبه سوم خشونت‌های خانگی را به خود اختصاص داده است.

شیوع سالمندآزاری از آن رو در ایران مورد توجه قرار گرفته است که احترام به سالمند و مراقبت از آن در ریشه‌های فرهنگی جامعه ایران مورد ﺗﺄﻛﻴﺪ بسیار بوده است. کمتر کسی انتظار داشت که سالمندآزاری در جامعه ایران به سرعت رو به رشد باشد.

بحران‌های اقتصادی و فشار بر اقشار کم درآمد از سوی برخی پژوهشگران مسائل اجتماعی از جمله دلایل افزایش ناگهانی سالمندآزاری در ایران ذکر شده است.

روند افزایش تعداد سالمندان در ایران نگرانی از شیوع سالمندآزاری را بیش از پیش کرده است. بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، نزدیک به ده درصد جمعیت ایران را سالمندان تشکیل می‌دهند، اما طی ۳۰ سال آینده سالمندان یک سوم جمعیت ایران را تشکیل خواهند داد.

رضا جعفری درباره تعریف سالمندآزاری می‌گوید: « سالمند آزاری به معنای رفتاری است که از فرد یا افراد مراقبت‌کننده از سالمند سرمی‌زند و باعث آسیب و کاهش کیفیت زندگی او می‌شود.»

شیوع سالمندآزاری در ایران موجب شده است که طی سال های اخیر پژوهش‌های دانشگاهی مختلفی درباره این موضوع صورت بگیرد و بر اساس یکی از این پژوهشها، میزان شیوع پدیده سالمندآزاری در ایران بیش از ۵۶ درصد است که از متوسط جهانی بسیار بالاتر است.

همین پژوهش می‌گوید که شایعترین نوع سالمندآزاری به ترتیب سالمندآزاری عاطفی، سالمندآزاری روانی، غفلت از سالمندان، سالمندآزاری مالی و سالمندآزاری جسمی است.

رفتارهایی چون ﺗﻮﻫﻴﻦ ﻭ ﺍﻫﺎﻧﺖ ﻭ ﺳﺮﺯﻧﺶ، ﺗﺤﻘﻴﺮ ﻭ ﺯﻭﺭﮔﻮﻳﻰ و ﻛﻨﺎﺭ ﮔﺬﺍﺷﺘﻦ ﺍﺯ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﻯ ﻫﺎ از مصادیق سالمندآزاری عاطفی محسوب می شود.

بر اساس یکی از پژوهش‌ها که در مورد آزار سالمندان نیازمند به مراقبت و درمان تهیه شده است، بین سوءرفتار و وابستگی جسمی و اقتصادی سالمندان ارتباط بالایی دیده می شود؛ به ویژه زمانی که بار مالی بر عهده مراقبت کنندگان باشد.

همچنین یافته های یک پژوهش نیز نشان می دهد که در ایران زنان سالمند که از نظر اقتصادی وابستگی بیشتری به مراقبان خود دارند، بیشتر در معرض سوءرفتار قرار می‌گیرند.

شیوع بیماری‌هایی نظیر آلزایمر نیز زمینه سوءرفتار و آزار سالمندان و در نهایت رها کردن آنها توسط اطرافیان را فراهم می‌کند.

سوءرفتار با سالمندان می‌تواند عوارضی نظیر کاهش اعتماد به نفس، احساس ناامیدی، بی‌تفاوتی و مشکلات روحی‌روانی و ناتوانی را برای سالمند در پی داشته باشد.

یک پژوهش شیوع سالمندآزاری در ایران را علاوه بر افزایش تعداد سالمندان، قرار گرفتن جامعه در مرحله گذار از سنتی به مدرن و روبرو شدن با چالش های آن دانسته است.

علاوه بر این، در ایران یکی دیگر از مشکلات سالمندان در جامعه موجب آزار آنها می شود، بی‌توجهی در طراحی شهری و توسعه فضاهای شهری جدید به مشکلات سالمندان است. از جمله طراحی نشدن رمپ، آسانسور و پله برقی در فضاهایی که سالمندان امکان بالارفتن از پله را ندارند.

هر چند که فعالیت‌هایی برای کمک به سالمندان صورت گرفته است از جمله تهیه طرح‌های مقابله با سالمند آزاری و تهیه اسناد ملی، اما پراکندگی و ناهماهنگی ها موجب شده که اثرگذار نباشند.